Archiwum Państwowe w Szczecinie

XII Międzynarodowy Dzień Przewodnika Turystycznego w Szczecinie

1 marca 2025 r. po raz kolejny wzięliśmy udział w Międzynarodowym Dniu Przewodnika Turystycznego. Organizatorami wydarzenia były: Żegluga Szczecińska Turystyka Wydarzenia oraz Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Pilotów i Przewodników.

Archiwum Państwowe w Szczecinie znalazło się na jednej z oferowanych tras wycieczek. Dla grup, które nas tego dnia odwiedziły, przygotowaliśmy niezmiernie ciekawą wystawę starodruków i innych książek z zasobu naszej biblioteki, a także możliwość zwiedzenia gabinetu dyrektora i magazynu archiwalnego, gdzie również zaprezentowaliśmy wybrane archiwalia.

Cymelia z zasobu biblioteki Archiwum

Na wystawie w Sali im. Bolesława Tuhana-Taurogińskiego znalazły się wybrane starodruki (książki wydane do 1800 r.) oraz inne starsze tytuły książek, o których opowiedziała dr Janina Kosman. Były to m.in.:

pochodząca z 1702 r. Biblia drukowana w Ratzeburgu przez Sigismunda Hofmanna, poprzedzona przedmową superintendenta kościoła w Lubece Georga Heinricha Götzena, wyróżniająca się materiałem graficznym oraz oryginalną oprawą,
wydana w 1706 r. Biblia zwana Dilherrowską, opatrzona wstępem autorstwa pastora Johanna Michaela Dilherra, wybitnej postaci życia kulturalnego XVII-wiecznej Norymbergi, bibliotekarza, profesora teologii,
Biblia w języku walijskim z 1812 r.,
Pismo święte w 192 obrazkach w języku łużyckim, wydane w 1905 r.,
żywoty świętych i męczenników, wydane w Bazylei w 1517 r.,
broszura autorstwa Daniela Cramera poświęcona wyrzuceniu na brzeg Bałtyku nieopodal Dziwnowa 12 maja 1620 r. martwego wieloryba, opatrzona stosowną ilustracją.
Jako ciekawostkę możemy podać fakt, że do podobnego zdarzenia doszło zaledwie kilka dni temu, 26 lutego, kiedy to w sieci koło Międzyzdrojów zaplątał się humbak. Ten miał więcej szczęścia – został uratowany i odpłynął w siną dal.
książka poświęcona pomorskiej poetce epoki baroku Sybilli Schwarz (1621-1638), wydana w 1650 r. w Gdańsku,
wybór publikacji dotyczących św. Ottona z Bambergu, apostoła Pomorza, w tym publikowane z okazji 700. (1824) i 800. (1924) rocznicy rozpoczęcia jego pierwszej misji chrystianizacyjnej, a pośród nich wydana w Szczecinie sztuka teatralna autorstwa historyka-regionalisty Paula von Niessena.
Przypomnijmy, że Otton, biskup Bambergu w Bawarii, podjął misję chrystianizacyjną pogańskiego dotychczas Pomorza w 1124 r. z inicjatywy i pod auspicjami polskiego księcia Bolesława Krzywoustego, który wcześniej Pomorze podbił i zhołdował.
wydawnictwa kaszubskie autorstwa Floriana Ceynowy, w tym poświęcone mowie kaszubskiej i słowińskiej oraz obyczajów ziemi puckiej,
wydawnictwa polskie, zgromadzone przez Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorskich od XIX wieku,
wydawnictwa z pierwszych lat polskiego Szczecina (2 połowa lat 40. XX wieku), wydane m.in. przez Spółdzielnię Wydawniczą „Polskie Pismo i Książka”.

Fot. Filip Januszek, APSz

Historia biblioteki Archiwum Państwowego w Szczecinie

Biblioteka Archiwum Państwowego w Szczecinie ma bogatą tradycję. W jej dziejach możemy wyróżnić dwa okresy – pierwszy do 1945 r. obejmujący historię biblioteki niemieckiego Staatsarchiv, drugi po 1945 r. będący już zapisem historii księgozbioru bibliotecznego Archiwum Państwowego w polskim Szczecinie.

U początków niemieckiego księgozbioru stoi Towarzystwo Historii i Starożytności Pomorza w Szczecinie (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde in Stettin), utworzone w Szczecinie w 1824 r., posiadające cenną bibliotekę, która dzięki umowie zawartej w połowie XIX przez Towarzystwo i Archiwum została włączona jako dobro powierzone do zasobu archiwalnego. Powiększające się sukcesywnie zbiory biblioteczne Towarzystwa wzrastające m.in. dzięki wymianie zagranicznej, z biegiem czasu służyły jako uzupełnienie bibliotecznego zasobu archiwum. Również Archiwum prowincjonalne już z chwilą powstania, starało się gromadzić materiały o charakterze bibliotecznym.

Księgozbiory obu tych instytucji uległy rozproszeniu zarówno podczas II wojny światowej jak i po jej zakończeniu. Polscy archiwiści i bibliotekarze w drugiej połowie lat czterdziestych XX w. podjęli trud scalenia ocalałych jego fragmentów oraz ponownego skatalogowania. Działania zainicjowane przez pierwszego kierownika placówki Bolesława Tuhana-Taurogińskiego były kontynuowane przez jego następców. Dzięki ich pracy biblioteka Archiwum Państwowego w Szczecinie posiada obecnie jeden z większych zbiorów starych druków wśród bibliotek archiwów polskich.

Wystawa archiwaliów

W dalszej części wydarzenia goście mieli okazję zobaczyć gabinet dyrektora, gdzie piastujący tę funkcję dr hab. Krzysztof Kowalczyk opowiedział o historii i zasobie Archiwum Państwowego w Szczecinie.

W magazynie zaprezentowaliśmy następujące materiały archiwalne:

księgę rachunkową wojsk szwedzkich z czasów wielkiej wojny północnej z 1702 roku – liczący 2630 stron najgrubszy poszyt w naszym zasobie,
księgę ławniczą miasta Człopy z lat 1641-1788,
księgę miejską Gryfic z lat 1720-1737,
księgę przychodów Kościoła Najświętszej Marii Panny w Gryficach z lat 1469-1534,
księgę dotyczącą obrad Sejmu Rzeszy (Reichstagu) w Wormacji w 1545 r., oprawioną w pergamin pochodzący ze średniowiecznego kodeksu rękopiśmiennego.